५१ वर्षपछि कलेज फर्किएका पूर्वप्रधानमन्त्री

२६ माघ, काठमाडौं । औपचारिक समारोहमा पूर्वप्रधानमन्त्रीलाई प्रमुख अतिथिका रुपमा सम्बोधन गर्नु नौलो कुरा भएन ।

तर, एकैछिनमा फरक दृश्य देखियो । प्रमुख अतिथिका रुपमा सम्बोधन गरिएका तिनै ७५ वर्षीय पूर्वप्रधानमन्त्री झलनाथ खनाललाई उद्घोषक संगीना बज्राचार्यले विद्यार्थीका रुपमा स्टेजमा आमन्त्रण गरिन् ।

राजनीतिज्ञको रुपमा आसनग्रहण गरेका खनाल केही क्षणमै विद्यार्थीका रुपमा आफ्नो प्रस्तुति दिन अघि बढे । यो दृश्य हो, गएको २७ पुसमा तिनकुनेको थेरवाद बुद्धिष्ट एकेडेमीमा भएको सेमिनारको ।

एकेडेमीका प्रिन्सिपल डा. महेन्द्ररत्न शाक्य भन्छन्, ‘उहाँ अहिले कलेजमा थेरवाद बुद्धिज्ममा स्नातकोत्तर गरिरहनु भएको छ, त्यसैले विद्यार्थीका रुपमा प्रस्तुति दिनु भएको हो ।’

प्राध्यापकहरुका अनुसार, पूर्वप्रधानमन्त्रीका रुपमा सम्मानित व्यक्ति भएकाले सुरुमा उनलाई प्रमुख अतिथिका रुपमा सम्बोधन गरिएको थियो ।

तर, डेढ वर्षदेखि कलेजमा स्नातकोत्तर अध्ययनरत रहेकाले खनाललाई केही बेरमा विद्यार्थीका रुपमा प्रस्तुति दिन बोलाइएको शाक्य बताउँछन् ।

‘त्यो विद्यार्थीहरुकै सेमिनार थियो, उहाँले थेरवाद बुद्धिज्म इन लिच्छवी नेपाल शीर्षकमा पेपर प्रस्तुत गर्नुभयो’, शाक्यले अनलाइनखबरसँग भने, ‘त्यसमा उहाँले लिच्छवीकालमा बुद्धिज्मको अवस्थाबारे विस्तृतमा बताउनुभएको थियो ।’

पहिले पूर्वप्रधानमन्त्रीको रुपमा प्रमुख अतिथिको आशनग्रहण गरेका खनालले केहिवेरमा विद्यार्थीका रुपमा स्नातकोत्तर तहको सेमिनारमा प्रस्तुति दिएका थिए ।
उनका अनुसार, सेमिनार थेरवाद बुद्धिज्ममा स्नातकोत्तर अध्ययनकै एउटा पाटो थियो । त्यसैले अरु विद्यार्थीसँगै खनालले पनि कलेजमा आफ्नो प्रस्तुति दिएका हुन् ।

कक्षामा पढाइ चलिरहँदा पनि कहिलेकाहीँ प्राध्यापकहरु उनलाई ‘माननीयज्यू, सम्माननीयज्यू’ लगायतका शब्द प्रयोग गरेर सम्बोधन गर्छन् । कक्षामा दैनिक यस्तो सम्बोधन सुन्दा सुरूमा अरु विद्यार्थीलाई अनौठो पनि लाग्थ्यो ।

‘तर, एक किसिमले त्यो रमाइलो पनि हो, यो उमेरमा पूर्वप्रधानमन्त्रीज्यूलाई पढाउन पाउँदा हामी खुशी छौं’, शाक्य भन्छन्, ‘झन् भर्खरका विद्यार्थीहरुले जस्तो शंका लागेका विषयहरुमा उहाँले प्रति प्रश्न र छलफल गरिरहँदा कक्षा थप अन्तर्क्रियात्मक बनेको छ ।’

शाक्यका अनुसार, खनालले सेमेस्टर प्रणालीमा तीनवटा परीक्षा दिइसकेका छन्, आन्तरिक परीक्षाहरुमा पनि सधैँ सहभागी हुन्छन् । ‘उहाँले सबै परीक्षामा राम्रो अंक ल्याइरहनु भएको छ’, उनले भने, ‘भर्खरै चौथो सेमिस्टर पनि सुरु भएको छ ।’

प्रायः जावलाखेल इञ्जिनियरिङ कलेजमा अन्तिम जाँच हुने गरेको छ, खनाल त्यहीँ गएर परीक्षा दिन्छन् । उत्तरपुस्तिका र प्रश्न पत्र लिएर लेखिरहँदा खनालका अंगरक्षक र सुरक्षाकर्मीहरु बाहिरैबाट नियालिरहन्छन् ।

खनालले सेमेस्टर प्रणालीमा तीनवटा परीक्षा दिइसकेका छन्, आन्तरिक परीक्षाहरुमा पनि सधैँ सहभागी हुन्छन् । भर्खरै चौथो सेमिस्टर पनि सुरु भएको छ
पाँच दशकपछि औपचारिक शिक्षा

इलामको साँखेजुङको पण्डित परिवारमा ६ चैत २००६ सालमा जन्मिएका खनालले औपचारिक अध्ययन थाल्दा एकाध विद्यालयहरु भर्खरै खुलेका थिए ।

‘मभन्दा अगाडिका मान्छेहरुले पढ्नै पाउँदैन्थ्ये, मेरो बुबा पण्डित हुनु भएकाले गुरुकुल शिक्षा लिनु भएको थियो’, खनाल विगततिर फर्किन्छन्, ‘त्योबेला मैले कखरा सिकेकै धुलौटोमा लेखेर हो

त्यसबेला आफूलाई हजुरबुबाले धुलौटोमा क..ख.. लेख्न सिकाएको उनलाई अझै सम्झना छ । पारिवारिक पृष्ठभूमिका कारण उनले सानैदेखि संस्कृतका पुस्तकहरु पढ्न पाए । स्कुलहरु खुल्न थालेपछि औपचारिक शिक्षा लिन समेत पाए ।

तर, औपचारिक अध्ययन सुरु गरेको केही समयमै उनको रुचि संस्कृतिबाट राजनीतिक पुस्तकतिर मोडिन थाल्यो ।

त्यसबेला स्कुलमा हुने राजनीतिक गतिविधिले उनलाई यति छोयो कि १७ वर्षको उमेरमै उनी मेची विद्यार्थी संगठनको अध्यक्ष बने ।

इलामको आदर्श माविबाट एसएलसी परीक्षा उत्तीर्ण गरेपछि उनी थप अध्ययनका लागि राजधानी काठमाडौंतिर आए । भारतको गलगलिया हुँदै बिराटनगर भएर काठमाडौं आएपछि उनी त्रिचन्द्र क्याम्पसमा आईएस्सी भर्ना भएका थिए ।

त्रिचन्द्रमा आईएस्सीको कोटा थप्न समेत खनालसहितका विद्यार्थीहरुको समूहले आन्दोलन गरेको थियो । त्रिचन्द्र पढिरहँदा उनको राजनीतिक चेतको आयतन बढ्न थाल्यो । उनी विस्तारै क्रान्तिको बाटोमा समात्नुपर्छ भन्नेमा दृढ बन्न थाले ।